Współczynnik przenikania ciepła - o czym informuje i ile powinien wynosić?

Współczynnik przenikania ciepła (U) – znany też jako współczynnik przenikalności cieplnej – to podstawowy parametr określający izolacyjność przegród budowlanych, takich jak ściany, dachy, okna czy drzwi. Wyrażany jest w jednostkach W/(m2*K) i mówi, ile ciepła przenika przez 1 m2 przegrody, gdy różnica temperatur wewnątrz i na zewnątrz wynosi 1 K.
Zasada jest prosta: im niższy współczynnik U, tym lepsza izolacyjność cieplna i mniejsze straty energii.

Niska wartość współczynnika U to coś więcej niż liczba w projekcie budowlanym – to gwarancja, że zimą nie będziesz siedzieć przy kaloryferze w grubym swetrze, a latem nie poczujesz się jak w szklarni.

Wiesz już, co to jest współczynnik przenikania ciepła. Zobaczmy teraz, jakie korzyści za sobą niesie:

• niższe rachunki za ogrzewanie,
• stabilna temperatura wewnątrz (komfort cieplny),
• eliminacja przeciągów i zimnych ścian,
• zgodność z normami energooszczędnego budownictwa,
• możliwość skorzystania z dotacji i ulg (np. „Czyste Powietrze”, ulga termomodernizacyjna).

Krótko mówiąc, niski współczynnik U to inwestycja w dom, którego utrzymanie nie będzie dużym obciążeniem dla Twojego budżetu.

Jesteś na etapie poszukiwania odpowiedniego projektu? Jeżeli dopiero zaczynasz myśleć o własnych czterech kątach, koniecznie zapoznaj się z naszym poradnikiem: Budowa domu krok po kroku - od czego zacząć budowę domu?

Przejdźmy teraz do praktyki: jak obliczyć współczynnik przenikania ciepła?

Podstawowy wzór wygląda tak:

U = 1 / R

gdzie:

• R – opór cieplny przegrody (m2*K/W),
• R = d / λ (stosunek grubości materiału d do jego współczynnika przewodzenia ciepła λ).

Im grubsza warstwa izolacji i im niższe λ materiału, tym większy opór cieplny R i tym niższy współczynnik U. W praktyce obliczenia są bardziej złożone (uwzględniają też opory powierzchniowe i mostki termiczne), dlatego korzysta się z normy PN-EN ISO 6946:2017-10.

Oczywiście, nikt nie oczekuje od Ciebie, abyś samodzielnie wyznaczał te wartości. Zatem jak obliczyć współczynnik przenikania ciepła? Kalkulator online będzie bardzo pomocnym narzędziem. Wystarczy podać rodzaj przegrody (ściany, podłogi, dachy, tarasy), wybrać materiał ściany konstrukcyjnej (np. pustak Porotherm), a następnie rodzaj i grubość styropianu. Narzędzie samo wyliczy wartość.

Uwaga! Wszystkie projekty domów zawierają informacje o współczynniku przenikania ciepła, więc wystarczy sprawdzić tę wartość w dokumentacji.

Od stycznia 2021 r. w Polsce obowiązują zaktualizowane Warunki Techniczne (WT 2021), które określają maksymalne dopuszczalne wartości współczynnika U dla przegród budowlanych.

Jaki współczynnik przenikania ciepła powinny mieć poszczególne przegrody?

To, jaki współczynnik przenikania ciepła będzie odpowiedni dla Twojego budynku zależy też od technologii wykonawczej. Projekty domów jednorodzinnych w standardzie pasywnym przewidują znacznie niższe współczynniki U.

Te wartości wyznaczają minimalny standard – w domach energooszczędnych i pasywnych współczynniki są znacznie niższe.

Na początku musimy zaznaczyć, że dom energooszczędny i pasywny to nie synonimy.

W przypadku domów jednorodzinnych współczynniki U prezentują się następująco:

• ściany: 0,15–0,20
• dach: 0,10–0,12
• okna: 0,7–0,9

Zobacz, jakie współczynniki przenikania ciepła są natomiast przewidziane dla domów pasywnych:

• ściany: 0,10–0,15
• dach: 0,08–0,10
• okna: ok. 0,6

To oznacza, że dom pasywny może tracić przez ściany nawet 2 razy mniej ciepła niż dom spełniający tylko WT 2021.

Najwięcej strat ciepła generują okna i drzwi.

• Okna (Uw) – obejmują szybę, ramę i sposób montażu. Niski Uw = mniejsze straty ciepła, większy komfort zimą i latem.
• Drzwi zewnętrzne – ich maksymalne U to 1,3, ale nowoczesne modele mają nawet 0,7–0,9.

Ważny jest nie tylko wybór produktu, ale też ciepły montaż – czyli zastosowanie taśm i profili termoizolacyjnych, które eliminują mostki termiczne.

Na wartość współczynnika U wpływa kilka czynników, które w praktyce decydują o tym, czy przegroda będzie dobrze trzymała ciepło:

• Rodzaj materiałów budowlanych – każdy materiał ma swój współczynnik przewodzenia ciepła λ. Im jest on niższy, tym lepiej izoluje.
• Grubość warstw – grubsza warstwa izolacji oznacza wyższy opór cieplny R i niższe U.
• Układ i kolejność warstw – nawet dobre materiały nie spełnią swojej roli, jeśli zostaną ułożone w złej konfiguracji (np. brak warstwy paroizolacyjnej od wewnątrz).
• Mostki termiczne – przerwy w izolacji, źle zamontowane okna, słabe połączenia przegród – to punkty, przez które „ucieka” najwięcej ciepła.
• Szczelność wykonania – nawet najlepsza izolacja traci sens, jeśli nie zostanie poprawnie zamontowana (np. niedokładne łączenia, brak taśm uszczelniających).

Wybierając nasze projekty domów parterowych oraz projekty domów dwupiętrowych w standardzie energooszczędnym, masz pewność, że ta wartość będzie blisko dolnej granicy.

Dobór odpowiednich materiałów izolacyjnych to podstawa w dążeniu do niskiego współczynnika U. Wśród najczęściej wybieranych znajdują się:

• Styropian grafitowy – ma lepsze właściwości niż biały styropian, dzięki czemu do uzyskania tego samego efektu potrzeba cieńszej warstwy.
• Wełna mineralna – świetna do izolacji dachów i stropów, dodatkowo poprawia akustykę i jest odporna na ogień.
• Pianka PUR natryskowa – tworzy jednorodną warstwę, która dobrze wypełnia szczeliny i eliminuje mostki termiczne.
• Płyty PIR – bardzo niski współczynnik lambda, pozwalają osiągnąć świetną izolacyjność przy niewielkiej grubości.
• Korek techniczny i materiały naturalne – stosowane w budownictwie ekologicznym, zapewniają dobrą izolację i są przyjazne środowisku.

Pamiętaj przy tym, że nie każde rozwiązanie pasuje do każdej przegrody. Inny materiał sprawdzi się w ścianie zewnętrznej, a inny na poddaszu czy przy fundamencie.

Jakie są obowiązujące normy dla współczynnika U (WT 2021)?

Od 1 stycznia 2021 r. obowiązują w Polsce zaostrzone Warunki Techniczne (WT 2021). Określają one maksymalne wartości współczynnika U dla przegród budowlanych – ścian, dachów, okien i drzwi. Ich celem jest poprawa efektywności energetycznej budynków i zmniejszenie emisji CO₂.

Jaki współczynnik U powinny mieć ściany i dach?

Ściany zewnętrzne: maksymalnie 0,20 W/(m2*K)
Dachy i stropodachy: maksymalnie 0,15 W/(m2*K)

Jaki współczynnik U powinny mieć okna i drzwi?

Okna pionowe: maksymalnie 0,90 W/(m2*K)
Okna dachowe (połaciowe): maksymalnie 1,10 W/(m2*K)
Drzwi zewnętrzne: maksymalnie 1,30 W/(m2*K)